Do porodičnog stabla uz pomoć onlajn crkvenih knjiga

U Istorijskom arhivu u Subotici u dugom nizu polica smešteno je između 70 i 80 miliona stranica dokumenata. Od tog mnoštva istraživače najviše privlače upravo ona koja su u arhivu na pozajmici – matične crkvene knjige.

„Kada je pokrenut projekat e-arhiva, odnosno mogućnost istraživanja arhivske građe preko interneta, uzeli smo u obzir dva važna faktora: zaštita arhivske građe i frekventnost njenog korišćenja. Zbog toga smo odlučili da projekat započnemo digitalizacijom crkvenih matičnih knjiga koje najviše traže istraživači u našoj instituciji”, kaže za „Politiku” Stevan Mačković, direktor Istorijskog arhiva u Subotici.

Do 1895. godine crkve su jedine vodile matične knjige stanovništva, kada taj posao preuzima država. Naravno, crkve su nastavile paralelno da vode svoje matrikule, a 1945. država je od svih crkava oduzela ove knjige i predala ih arhivi sa namerom da se uradi njihov prepis. Oduzete crkvene matične knjige odnose se na period od početka vođenja registra, u subotičkom slučaju – od 1687. do posle Drugog svetskog rata. Interesovanje istraživača u vezi je sa željom da se istraži pojedina ličnost, ali najviše je onih koji hoće da utvrde svoje porodično stablo.

„Matične knjige treba u jednom trenutku da se vrate crkvama, zato nam je naloženo da se to digitalizuje, kopira. Digitalna kopija je prema određenim parametrima najoptimalnija za korišćenje i čuvanje. Arhivistički standard je pravljenje mikrofilmova da se građa zaštiti, ali to zahteva određenu aparaturu za mikrofilmovanje, koju mi nemamo, a i malo je arhiva koji ih imaju. Kompromis je pronađen u digitalizaciji”, objašnjava Mačković.

Prebacivanje stare građe u novi format otvorilo je mogućnost i za njenu dostupnost na internetu, te Mačković navodi da su skenirali sve matične knjige, rimokatoličke, pravoslavne i jevrejske crkve, ali da su na internet postavili indekse – odnosno azbučni/abecedni spisak upisa. Na osnovu broja tog upisa, istraživač ipak mora da dođe u arhiv da potraži taj podatak u registru. „Omogućili smo onlajn pristup za oko 20.000 snimaka. Godišnje u našem arhivu radi između 100 i 120 istraživača, ali je ovaj potdomen pregledalo i na godišnjem nivou hiljadu ljudi. Uostalom to što čuva naš arhiv, nema nijedan drugi na svetu”, kaže Mačković.

O potrebi pojedinca da u istraživanje prošlosti krene upravo od svoje porodice posvećena su i dva druga projekta digitalizacije koji se rade u Istorijskom arhivu. Jedan se odnosi na projekat „Femili serč”.

„To je organizacija koja u svetskim okvirima ima najviše podataka o ličnostima, o ljudima, o njihovom rođenju, i drugim podacima. S obzirom na to da je reč o ličnim podacima starijim od 100 godina nema potrebe za zaštitu podataka. Mi već neko vreme radimo sa njima, odnosno za njih, pronalazimo, odabiramo evidenciju i građu koja se skenira, oni ih obrađuju i nakon izvesnog vremena to je dostupno na njihovom sajtu, uz naznaku da potiče iz našeg arhiva.

Druga saradnja u oblasti digitalizacije ostvarena je sa Muzejem Holokausta iz Vašingtona.

„Mi smo samo kamenčić u tom mozaiku koji se postavlja u digitalnom obliku i povezuje sa muzejem Jad Vašem u Jerusalimu”, kaže Mačković i objašnjava da je reč o blizu 50.000 snimaka dokumenata koji se odnose na Jevrejsku zajednicu Subotice u periodu od 1918. do 1941. godine.

Opremu nabavili sopstvenim sredstvima

Kako kaže direktor gradskog arhiva Stevan Mačković od svog osnivača nikada nisu dobili novac namenjen za kupovinu opreme za digitalizaciju, već su uređaje nabavljali sopstvenim sredstvima. Kroz saradnju sa projektom „Femili serč” dobili su skener na pozajmicu, dok im je Muzej Holokausta poklonio skener u vrednosti od 15.000 dolara, kojim obavljaju celokupno skeniranje.
„Mi smo deo digitalizovanog materijala postavili onlajn, jer očekujemo da se reše tehničke i druge pretpostavke da omogućimo istraživačima pristup uz određenu, simboličnu nadoknadu”, navodi Mačković dodajući da je to princip po kojem rade i veliki arhivi na koje se ugledaju.

Politika