„Bilećko naselje u Subotici uskoro dobija vodovod“- tako glasi jedna vest s početka sedamdesetih.
Gde bi moglo biti Bilećko naselje kada ne postoji ulica sa tim imenom, niti kakva ustanova ili stari toponim po kome bi taj gradski kvart dobio makar nezvanično ime? Neki stambeni blokovi su imali svoja imena koja su im dale arhitekte u vreme dok su još bili samo na crtežu ili u izgradnji, ali su na kraju ipak Subotičani bili ti koji su ih krstili. Najbolji primer je Tokio, za čije ime niko sa sigurnošću ne zna ko je prvi izgovorio ili napisao. Radni naslov “Novi kompleks” vrlo brzo je dobio ime glavnog grada Japana. Kao što su Segedinci svojim bulevarima dali imena po evropskim metropolama, ne bi ni Subotičanima bilo loše da na sličan način daju malo kosmopolitske atmosfere svom gradu, međutim…nije to uvek jednostavno.
Radijalni put (Sugarut) je dobio ime pola veka pre nego što je počela njegova izgradnja
„Mikro naselje“ se nekoliko puta pominje šezdesetih godina, a radi se o stambenim zgradama preko puta „Fabrike bicikla Partizan”. Iako bi dobro došlo da se za taj deo grada ustalilo neko ime, pa makar i Mikro naselje, taj kraj je i danas bezimen. Od “preko puta Partizana” pa do poistovećivanja sa Teslinim naseljem, što se čini u poslednje vreme, bolje bi zvučalo nešto konkretnije. Kad smo kod Teslinog naselja, malo ko pamti da je na početku svog postojanja, šezdesetih godina, taj kvart nosio ime – naselje Nikola Tesla. Sasvim očekivano, Subotičani su ga vrlo brzo skratili, a pošto to nije mesna zajednica niti katastarska opština kao ni administrativna jedinica, nigde zvanično ne stoji koje je kršteno ime Teslinog naselja.
Gradnja naselja preko puta „FB Partizan“
Taj kraj pripada mesnoj zajednici Kertvaroš, delu grada koji se tako zove tek od posleratnog vremena. Početkom dvadesetih godina, kada je današnji „Vrtni grad“ dobio regulacionu osnovu, zamišljen je drugačije od starih delova grada. Građevinski propisi za taj novoformirani 10. kvart nalagali su da svaka nova kuća mora da bude samostojna i da ima predbaštu, za razliku od dotadašnjeg manira da svaki objekat izlazi na uličnu liniju. Iako se u planovima pominju bašte, svuda se ovaj kraj i dalje nazivao Segedinski vinogradi ili Palićki vinogradi. Da Subotičani taj deo grada tada nisu doživljavali kao celinu, svedoči činjenica da se još pominju naseobina Nađ Franje i Blesakov kraj, koji se naslanjaju na Palićki put. Teško da danas neko zna ko je bio Nađ Franja. Verovatno je ime počelo da mu bledi kada je taj niz zgrada otkupljen za zadužbinu Marije Vojnić Tošinice, i kada je ubrzo i ulica dobila njeno ime.
Blesakov kraj je druga priča, koja je se prepričava s vremena na vreme i tako čuva od zaborava. Da se podsetimo, današnja ulica Kostolanji Dežea i okolina, koja se nalazi uz Palićki put nakon SUP-a, nosila je ime poznatog građevnskog preduzimača Andraša Blesaka, koji je bio angažovan i na rušenju stare Gradske kuće, nakon čega je izgradio sebi dom u pomenutoj ulici. Veruje se da je svoju kuću izgradio od materijala donetog sa ruševine tada najvažnije gradske građevine. Pored njegove, nanizale su se i druge kuće koje su na fasadama nosile secesijske ukrase.
Ovako malene celine kao što je Blesak telep (naseobina, naselje), imaju veće pravo da ih zovemo mikro naseljima. Stare karte otkrivaju da se Crveno selo zvalo „naseobina Neorčić Tapše“, kuće iza prve kasarne bile su poznate kao „naseobina Jakopčić“, a grupu uličica kod stare fabrike pića „Subotičanka“ i danas neko zove “Rajnec”. Na samom kraju Aleksandrova i početku Bikovačkog puta (kod fabrike Bratstvo) nalazi se „Silom selo“. Šandorčani su stanovnike tih nekoliko ulica do juče zafrkavali da nisu u gradu, a da nisu ni selo, nego su selo na silu. Nije to samo šala. Silom selo – piše na detaljnoj karti grada staroj jedan vek.
Banijska ulica kod „Šumice“. To ime nosio je vrtić u šumici iza OŠ Jovan Mikić, a kada se preselio u novu zgradu u Banijskoj, sa sobom je poneo i stari naziv iako se više nije nalazio u šumici
Naselje Onča (vidi: ONCSA)
To što je neko ime zapisano na karti ili što je ustaljeno u govoru Subotičana, nije nikakva garancija da neće jednog dana prestati da se koristi. Subotička predgrađa Zapadni i Istočni vinogradi (Bajski i Halaški), poslednjih dvadesetak godina se više ne nazivaju tim imenima. Pojam Makova sedmica se proširio na ceo prostor nekadašnjih Majšanskih vinograda i progone.
Da proces ide i u drugom pravcu, svedoči Gradić Pejton, malo naselje Štrumf, zatim Dolina lopova, a na kraju ulice Partizanskih baza niče novo „Kireško naselje“.
Lansky
Posto na Radijalcu put vise ne ide radijalno,sad bi trebalo da se zove Paralelac:)
Segedinci su svojim bulevarima dali imena evropskih prestonica u znak zahvalnosti tim gradovima, jer su pomogli obnovu Segedina posle velike poplave koja je uništila grad 1879. godine. To su Brisel, London, Pariz i Moskva.
Bilećko naselje sa početka teksta je, koliko ja znam, Kersko naselje. Naselje koje se nalazi između stare ciglane,Kerskog groblja, ulice Jaše Ignjatović i njiva. Tamo sam živeo od 1974 pa do kraja osamdesetih. A naziv sam čuo u Mesnoj Zajednici,jer smo mi mladi bili dosta aktivni u istoj.
Danas se neretko ceo Mali Radanovac naziva Teslino.
@Ivan
Mali Radanovac Teslinim naseljem zovu samo neupućeni. Ja sam odrastao u Teslinim naselju, sada živim u M. Radanovcu i nema šanse da ih pomešam. Inače Mali Radanovac je jednim delom nazivan i Ončom a mi iz Teslinog smo jednu „bandu“ iz tog kraja 70-tih nazivali „ončašima“ i stalno smo se sukobljavali sa njima. Bilo je među tim „ončašima“ ozbiljnih delikvenata sa kojima je ondašnja milicija baš imala posla.
Hvala na ovom tekstu, a bilo bi dobro da neko ko zna sa sigurnošću nazive naših gradskih kvartova, krajeva,odnosno značenje da napiše. Uglavnom znamo, ali sigurno da ima sugradjana koji ne znaju.
@Ris
Ja recimo uopšte ne znam delove grada po brojevima kvartova, to mi je nekako nepoznato.
Za deo ili (možda) čitavo naselje Ker su nekada govorili da je to „Vučidol“, pojma nemam odakle je bio taj naziv.
Oni koji nisu odrasli u Banijskoj ulici pre šezdesetak godina ne znaju zašto neparni brojevi kuća kreću od semafora, a parni od krivine prema Nirvani. Kuće sa neparnim brojevima su izgrađene na placevima gde su bile male bašte (moja baka je imala jednu). Zatvorena je Blesak ulica koja je izlazila na Palićki put preko puta stadiona Sand(danas Rotografike),a otvorena je Banijska od semafora. Stara jabuka pored parkinga Nirvane sigurno je rasla u jednoj bašti iz prošlog veka.
Moja majka je rodjena u kraju „MAKA“.
Da li jos uvek postoji taj kraj.
Msli radanovac je teslino i tacka
Naselje Iza sencanskog groblja smo zvali majmunsko selo,majomfalu.
Malo sam sada proguglao, pa sam saznao da „Vučidol“ ipak nije Kersko naselje kao što sam mislio, već je to bilo neko korito ispražnjenog nekadašnjeg jezera u blizini Velebitske ulice, u blizini Buvljaka i fudbalskog terena Bačka.
Ako se ne varam, naselje oko Kerske mesne zajednice, posle Kerske crkve se nekada zvalo Mala Pesta. A u Sandoru, posle sivacke pruge, preko puta Novog naselja, se nalazilo Cutkafalu.
Čutkafalu (selo čutaka) je deo oko fudbalskog igrališta FK“Bratstvo“. Kertvaroš je bio nekada do ulice Save Kovačevića, a odatle do iza prve kasarne, naselje se zvalo Nikola Tesla. Naziv je nastao početkom šezdesetih godina, međutim pošto je naziv Kertvaroš bio ugledniji jer počinje od željezničke stanice, dakle od centra grada, ljudi su i deo koji se zvao „Teslino naselje“, počeli zvati Kertvaroš. Teslino naselje nastalo je od radničkih kuća u nizu, koji su svi izlazili na Teslinu ulicu. Kertvaroš je bio i jeste samo deo sa severne strane Palićkog puta.
Bilećko naselje moglo je dobiti naziv možda po Vojnićima, koji su tamo imali zemlje, a bili su „od Bileća“.
@Avet…Nisam hteo da te ispravljam u vezi Vucidola jer nisam bio 100% siguran, ali dosta sam siguran da je ime naselja Ker jako staro i nema veze sa psima. Imam knjigu „Istorija Madjara“ gde se navodi da je Ker (mozda se malo drugacije izgovaralo) ime starog madjarskog plemena jos iz doba doseljavanja u Panonsku niziju, a po tom plemenu je ovo suboticko naselje dobilo ime.
@dragan
Onaj u sredini ide radijalno, kao i uvek.
Deo grada koji se zvao MLAKA se nalazio na kraju Prvomajske ulice, iza tri zelene zgrade u Jo Lajoša, u okolini ulice Roke Šimokovića. To je istovremeno bio i najniži deo grada gde su jesen podzemne vode i poplavljene kuće bile česta pojava.
A sto malo ne pisete o gradskim kvartovima i kako su izgledali ? Slike bi bile pozeljne i za uzivanje.Grad je pun starih kuca koje ulaze u zaborav ili su ruine ili su vec odavno porusene.
Naselje u kojem sam odrastao se zove Gat. Sto je madjarska rec za Branu, nasip.
Gledajuci konfiguraciju terena tog naselja, moze se uociti nizija koja se nalazi oko kafane kod Saje, sto je ujedno i korito recice, kojoj ne znam ime, koja preseca somborski put, prolazi pored fudbalskog terena Backe, ide paralelno Velebitskom ulicom i sece Gundulicevu. I dan danas, posle obilnih kisa, ta recica pravi problem lokalnom stanovnistvu tog kraja jer se cesto izliva.
Recica nastavlja svoj dalji tok presecajuci ulicu Marka Oreskovica, pa preko Kumiciceve odlazi u Mlaku.
Po konfiguraciji terena i sastavu zemljista tog kraja Gat-a, koje je veoma plodno i crno, sto je odlika organskog raspadanja, tj mulja, u dubini od oko 1 metar se dolazi do sloja gline, sive boje, nesto ispod toga se dolazi i do zute zemlje, vodo-nepropusnog sloja karakteristicnog za korita stajace vode, koji je u jednom mometu eksploatisan za gradnju kuca „nabijanica“ a kasnije za proizvodnju cigli i crepova u ciglanama.
Tu je navodno nekada bilo jezero, kao sto Avet spominje da su ga isusili, a obale su mu bile negde oko mlina pored buvljaka, somborske kapije, Saje, pa do kerskog groblja, jer je teren u istoj ravni.
Desna obala tog korita, uzviseni deo oko kerskog groblja je sto se spominje takozvani Vucidol.
Trovach *
Zar nije naselje ker dobilo po svetom Roku koji na slici-vitražu u istoimenoj crkvi ima psa pored sebe ? Ja koliko znam otud naziv celom naselju.
Robert*
Mlaka je naziv “ rečice “ koja je išla od jasibare i sadašnje hale sportova kroz prvomajsku pa sve do prozivke i “ šit rivera“ i šandorske bare…a tamo oko Roke Šimokoviča, Kvarnerske i tih ulica je bilo , da , najdublje, kritično i još uvek vlažno….
@X-MEN…Ne znam za tu verziju. Naveo sam podatak iz knjige koju su pisala 4 istoricara i samo mogu da biram da im verujem, ili ne. Sve je moguce i voleo bih da neko to potvrdi, ili opovrgne.
Trovach *
Nekoliko je teorija o podrijetlu imena. Jedna je da se zove po plemenu Kera (protomađarsko pleme Ker – Kér, Carum[3]) čiji su pripadnici naselili ovaj kraj u vrijeme doseljavanja Mađara. Druga je u svezi s lovačkim psom (kerom). U kerskoj crkvi sv. Roka klasično je prikazan svetac patron, uz kojeg je uvijek prikazan njegov pas. Narod je po tom psu crkvi dao ime kerska a potom je po crkvi i naselje dobilo ime Ker. Po trećoj teoriji dolazi iz mađarske riječi za krug kőr, koju su bunjevački Hrvati izgovarali ker,[1] ili od mađarske riječi kerület, što bi moglo značiti krug, oblast ali i sugerirati na starinski način uređenja seoskih zajednica. Četvrta teorija je po mađarskoj riječi kér, što bi moglo sugerirati trgovinu, jer neki tvrde da je baš ovuda prolazio jedan od kopnenih trgovačkih puteva između Istoka i Zapada (npr. put soli).[3]
Ako može da pomogne.
Pošto je Kerska crkva podignuta 1896. godine,.naselje Ker sigurno nije dobilo ime po njoj, jer je postojalo unazad stotinama godina pod tim nazivom. A, nalazilo se otprilike na mestu sadašnjeg Veterinarskog zavoda. Od ostaljh verzija bi mogla biti bilo koja. Zaista ne znam.
Naselje Tokio, je neko prozvao od momenta nastanka neobične zgrade sa OKRUGLIM prozorima, u kojoj je prvobitno bio Projektni biro, a posle se prostor iznajmljivao raznim firmama.
Jedna mala opska na margini ove diskusije: Sveti Roko – zastinik bolesnih od kuge – je jedan „narodski “ svetac. U analima katolicke crkve nema nikakvih tragova o njegovoj kanonizaciji, odnosni zvanicnog proglasenja za sveca. Prema legendi o Sv. Roku, njegove statue i slike ga skoro uvek prikazuju sa psom. (kerom). Bez obzira sto su uvek zajedno prikazani, taj pas uopste nije njegov i ima po predanju, jednog sasvim drugog i vrlo konkretnog vlasnika. Pas u jednoj epizodi zivota Sv. Roka ima jednu vaznu ulogu, ali nije nikada bio licno njegov, niti mu je na bilo koji nacin pripadao. Naziv dela Subotice „Ker“ najverovatnije dolazi od Madjarske reci „Kör“ kojom se oznacavala jedna administrativna jedinica. Sva ostala tumacenja su suvise apstraktna i slabo dokaziva.