Narodno pozorište u Beogradu
Režija: Irena Popović
DECA / Opera u 17 pesama na muziku Irene Popović po romanu Milene Marković
Iz muzikološke beleške Jelene Novak
Originalni ‘nemir’ stihova „Dece“ možda jeste i neka nasušna potreba da se na realnost koja se u njima pojavljuje gleda barem iz još neke perspektive, pa zašto ne i operske koja se i inače često naziva ‘većom od života’.
Opera i realizam su neprijatelji. Кada realistična situacija postane pevana, ona prelazi u sferu nadrealnog, često i grotesknog. Pevanje podiže budnost jer magično menja značenje teksta. I najozbiljnija situacija, kada je pevana, balansira na litici smisla koji se začas može preobratiti iz ozbiljnosti u komediju, iz komedije u melanholiju, iz melanholije u grotesku itd.
Glasovna sfera „Dece“ je mnogostruka, uslojena i na momente neuhvatljiva. Pesme kao da su nošene vetrom, one osciliraju između ‘običnih’ glasova glumaca, školovanih glasova pevača, neočekivanih glasova orkestarskih muzičara koji takođe ponekad pevaju, naivnih glasova dece, kvazi-navijačkih glasova muškog hora, crkvenog pojanja sveštenika, turbofolkerskog zapevanja zgrčenog grla, drečavog ženskog folklornog pevanja. Svi ti glasovi se kroz operu „Deca“ prelamaju i zrcale kao odraz konteksta (Beograda koji kroz roman suptilno provejava ili bivše danas nepostojeće zemlje Jugoslavije), identiteta (Milene, dece, Irene, žene, majke, muškarca kao Drugog) i u toj glasovnoj ambivalentnosti u velikoj meri leži snaga čitavog dela.
REČ КOMPOZITORA I REDITELJA (izvod)
U muzici koju sam komponovala za „Decu“ pokušala sam da pronađem boju kolektivnog glasa tj. Mileninog bića. Кompleksnost Milenine poezije i njena slojevitost mi je dala prostor da taj kolektivni glas može biti i operski, i običan, da može biti i detinji i da može biti savršen u svojoj nesavršenoj boji. Glasovi u „Deci“ su jedinstven spoj nespojivog i čini mi se samim tim dobijamo jedan nadglas koji plovi kroz prostore i koji naprosto odbija da bude definisan i uhvaćen u zamku klasične analize.
Milenina deca su slaba ljudska deca… pokvarena, uplakana, besna, teturava, drhtava, skakutava, pomamljena, omamljena, potuljena i svi hoće sve… Vrištava ljudska deca…
U poziciji kada komponujemo za decu vrlo često ulazimo u zamku prilagođenja muzike i zaista mislim da je to pogrešno. Кroz stihove koje sam citirala Milena upravo piše o tome da to dete jesmo mi koji smo to isto dete zaboravili, sakrili, uvili u neke lažne norme i kodekse ponašanja. Кada pišem tj. komponujem o njima postajem to isto skakutavo i vrištavo dete, oslobođeno, srećno… Sam čin stvaranja onda postaje igra i radost bez ikakve mistifikacije i teskobe i samo želim da taj stvaralački vrtlog nikada ne prestane i traje stotinu hiljadu milion dana i stotinu hiljadu milion noći…
REČ DRAMATURGA (izvod)
Proces dramaturškog čitanja „Dece“ pre svega je bio zasnovan na ideji čitanja ženskog glasa autorke, originalno postavljenog u domen autofikcije. Dramaturški alati kojima sam se služio su skraćivanje i montiranje zarad reorganizacije tekstualnih površina u nove strukture namenjene scenskom izvođenju.
Opera „Deca“ tako ne ulazi u domen reprezentacije sadržaja na tradicionalni način, već koristi upisani glas autorke kao osnovnu poziciju sa koje se o određenim sadržajima govori. Tekst Milene Marković kao upis njenog autorskog glasa (ona svesno i namerno tekst oblikuje govorom iz prvog lica) upotrebljava se kao trag njenog glasa koji biva izveden od strane različitih izvođača. Na ovaj način razvija se procedura izvođenja njenog glasa upisanog u tekstu romanu-poeme, taj glas se fragmentira i komplikuje povećavanjem broja onih koji ga izvode i manipulišu njime postupkom preuzimanja i njegovim zastupanjem na sceni tokom trajanja izvedbe. Na različitosti izvođača posebno se insistira u samoj izvedbi, od toga da autorkin glas neretko postaje u izvedbi glas koji preuzima grupa, a tek povremeno pojedinac odnosno pojedinka koji nikada nisu strogo određeni kontinuiranom pozicijom koju zastupaju, kako bi se izbegla zamka reprezentacije same autorke na sceni. Transparentnost izvođačkih starosnih, polnih i rodnih razlika, potom isticanje različitosti pevačke veštine kojima izvođači taj glas prenose u ovom operskom delu dodatno usložnjavaju samu izvedbu.
REČ КOREOGRAFA (izvod)
U okolnostima scenskog prostora gde su muzika i tekst snažni označitelji, ključni izazov i moja „bunotvnička“ potreba da se toj dominaciji kao koreograf odupirem, odnosili su se na to kako osmisliti fizičko kretanje i Telo kao ravnopravno sredstvo interpretiranja gorepomenutih motiva romana/libreta u konstantno dinamičnom dijalogu sa muzikom. Usledila su brojna istraživačka pitanja kao na primer: kakvu vrstu afekta proizvodi opersko pevanje o poreklu sa planine u modernističkoj formi idilične pastorale? Кako jednostavna dečija igra iz naših detinjstava istovremeno predstavlja i životne izazove svih nas? Da li hladni repetativni zvuk elektronike može da nas emotivno dodirne? Кako sublimnu opersku/muzičku katarzu učiniti grotesknom, nežnom, uznemirujućom, prijemčivom? Ovako višeslojan metod istraživanja zajedno sa glumcima i pevačima, doveo je do izgradnje specifičnog koreografskog jezika i kompozicije putovanja kroz različite fizičke pejzaže, afekte, dramske odnose, glasove, zvuk i reči – koji sveukupno otelovljuju kolektivno u pojedinačnom i pojedinačno u kolektivnom. Postavljeni istovremeno u strukturu između drugih telesnih kolektiva na sceni – kamernog orkestra i dečijeg hora – kao i pred kolektivom auditorijuma javnog prostora (pozorišta), protagonisti ovog scenskog događaja čine i otelovljuju ’ritualni eksces’ koji nas vodi kroz vremeplov aktuelnosti zajedničkog prošlog, sadašnjeg i budućeg života, uz podsetnik da smo uprkos svemu i dalje još uvek samo deca.
Igraju:
Nela Mihailović, Suzana Lukić, Predrag Miletic, Vanja Milacic, Pavle Jerinic, Milena Djordjevic, Bojana Stefanović, Bojana Bambic, Dragana Varagić, Aleksandar Vuckovic, Miona Marković, Teodora Sparavalo, Jelena Blagojević, Vladan Matović
Libreto: Dimitrije Kokanov
Muzička dramaturgija: Jelena Novak
Dramaturgija predstave: Dimitrije Kokanov
Koreografija: Igor Koruga
Kostimografija: Selena Orb
Scenografija: Miraš Vuksanović
Scenski govor: Ljiljana Mrkić Popović
Stručni saradnik reditelja: Ana Grigorović
Korepetitor: Ivan Mirković
Asistent kompozitorke/rediteljke: Nikola Dragović
Producenti: Vuk Miletić, Miloš Golubović
Inspicijent: Aleksandra Rokvić
Sufler: Ljubica Raković
Pevači:
Tamara Mitrović, Iskra Sretović, Marko Kostić
Kamerni orkestar:
Nikola Dragović – koncert majstor, violina, bas gitara
Ivan Mirković – klavir
Aleksandar Jovan Krstić – flauta, saksofon
Vladimir Gurbaj – klarinet
Luka Sparavalo – violina
Aleksandra Kijanović – viola
Pavle Rakočević – violončelo
Aleksandar Petrović – kontrabas
Vid Milošević – udaraljke
Tina Mladenović – mala harfa, klavir, elektronika
Dečji hor „Nade“, hor vodi: Biljana Simenović
Dizajn svetla: Milan Kolarević
Majstor maske: Marko Dukić
Majstor pozornice: Nevenko Radanović
Majstor tona: Tihomir Savić i Perica Ćurković
*Cena karte: 750 din (za đake i penzionere: 500 din)*