KERTVAROŠ i NOVI GRAD

Sve do dvadesetih godina XX veka, istočni rub grada činila je željeznica a sve iza toga bili su SEGEDINSKI VINOGRADI. Među vinogradima i voćnjacima postojali su pojedinačni objekti ili male grupe kuća kao naselje Nađ Franje (oko zadužbine Marije Vojnić Tošinice) ili Rajnec folu na prostoru iza današnje fabrike Sinalko.

Rainec folu 1928.

Kako su kućice građene bez plana, nametnula se potreba za izradom regulacione osnove, što je i urađeno 1923. godine.

Od 1925. do 1928. ulice su dobile imena a Segedinski ili Palićki vinogradi preimenovani su u 10. i 11. kvart koje je delio Palićki put.
Tako su se stvorili uslovi za plansko razvijanje pravilnog i prostranog naselja individualnih kuća, građenih u slobodnom otvorenom obliku sa predvrtom i obimnim pristupom svetla i vazduha.
Uz Palićki put niču fabrike Zefir, Sever, fudbalski stadion SAND na prostoru današnjeg preduzeća Rotografika.

Stari Sever

Vrtni grad je počeo da dobija svoje konture ali je još dug put do prestižnog naselja kakvog ga danas znamo. Sledio je rat i dvadesetogodišnji zastoj u izgradnji.

Tog ledenog januarskog jutra 1945. godine ova kuća u ulici Marije Vojnić Tošinice, koja je bila napuštena od stanara u vihoru rata, tada je zauzeta od strane nekoliko ruskih vojnika koji su odmah po dolasku počeli neke radove oko nje. Najpre su izbili prozore a zatim zazidali vrata između soba, zidićima visine oko 1 metar. Kako su se oni spakovali, počele su da stižu cisterne. U jednu “sobu – bazen” kroz prozor su ulivali toplu a u drugu hladnu vodu. Odmah iza cisterni počele su da stižu čete Crvenoarmejaca i jedna za drugom disciplinovano se svlače napolju, kupaju u toploj pa u hladnoj vodi, pa napolje na oblačenje , dok su preko puta na bunaru tipa Viktorija, visile ogromne ledenice. Već popodne, tu više nije bilo nikog. Voda je ostala da je kuća sama upije a sve to kao i druge velike i male istorijske događaje, posmatraju neke dečije oči. Ovaj put, bio je tu mali Bela Duranci.

Kertvaroš 1957.

Šezdesete

Šezdesete godine donose fantastični građevinski zamah gradu pa tako i Kertvarošu i Novom gradu.
1960. izgrađena je škola Jovan Mikić a potom i učiteljska škola i one će se naći na razmeđi Kertvroša individualnih kuća i Teslinog naselja gde dominiraju niže spratnice.
Oko škole “10. Oktobar”, parka i igrališta, formiraće se MZ Novi Grad, od milošte nazvan Gradić Peyton, po tada popularnoj američkoj TV seriji. 90 posto ovih naselja završeno je do početka sedamdesetih. Infrastruktura nije pratila izgradnju i nove kuće su ostale u neasfaltiranim ulicama, jedva osvetljenim, bez dovoljno prodavnica. Tek osamdesete godine i samodoprinos građana uz pomoć brojnih preduzeća sa tog terena, izbavljaju subotički “east end” od blata i mraka. U toj deceniji su asfaltirane sve ulice, vredni stanari i onih najskromnijih kuća uredno održavaju baštice BAŠTENGRADA.

Kod OŠ “10. Oktobar” početkom šezdesetih i sad


Otvaranje nove Pošte na Palićkom putu 1976. god.



Početkom devedesetih, na severnom kraju Agine bare, između Kireške i Šantićeve, na nasutom terenu počinje građevinska aktivnost kada u celom gradu sve stoji. To niče Dolina lopova. Da li zbog malograđanštine ili zbog mira i reda koji vladaju u ovim delovima grada, tek na početku 21. veka, sto godina od kad su se tu naselili prvi radnici, sitni trgovci i činovnici, Kertvaroš i Novi Grad su najtraženija lokacija.

Vidi: Zadužbina Marije Vojnić Tošinice