Zlatni dani subotičkog SAND-a

Raskrsnica na kojoj se sa Segedinskim putem susreću ulice Đorđa Natoševića i Banijska, dugo je imala neformalno ime – Sand. Tako su zvali i zabavište pored fabrike bicikla “Partizan”, kao i fudbalski teren na kojem je sedamdeset i neke izgrađena „Birografika“.

Vreme je izbrisalo i teren i zabavište i fabriku, a polako nestaje i toponim “Sand”. Mnogo pre toga nestalo je “Subotičko Atletsko Nogometno Društvo” po kome je ovaj deo grada dobio ime.

Nije to bio tek jedan od mnogih sportskih klubova, već mesto gde se ispisivala istorija jugoslovenskog fudbala. SAND je prvi fudbalski tim koji je osvojio jugoslovenski nacionalni kup, na tom mestu je odigrana prva noćna utakmica u Jugoslaviji, nekoliko SAND-ovih fudbalera oblačilo je dres državnog tima….

PRVI KUP OSVOJILI SUBOTIČANI

Kup kralja Aleksandra, Jugo kup, Kup Maršala Tita… Menjala su se imena za ovaj trofej ali je uvek bilo pravilo da se kup odigrava uporedo sa ligaškim takmičenjem za prvaka države.

Spartak je dva puta stigao do finala (1962. i 1994. godine), dok je potpuno pala u zaborav činjenica da je jedan subotički tim osvojio jugoslovenski kup u svoje vreme – Zlatni pehar Jugoslovenskog nogometnog saveza!

Kup Jugoslavije pre Drugog svetskog rata nije se igrao redovno svake sezone, zbog raznih teškoća organizacione prirode, zbog čega je i državno prvenstvo često menjalo sistem takmičenja. Jugoslavija je još bila loše povezana saobraćajnim vezama, dok je fudbal tek ulazio u profesionalizam koji će u budućnosti omogućiti da se fudbaleri posvete samo sportu.

Prvih nekoliko kup takničenja (Kup kralja Aleksandra) dvadesetih godina igrale su reprezentacije gradova odnosno podsaveza, sve do sezone 1929/1930. kada se fudbalski savez odlučio za format takmičenja u kome će po prvi put igrati klubovi. Pošto se u završnicu prvenstva države plasiralo svega nekoliko timova, a kako bi ostali klubovi za to vreme mogli da imaju jake utakmice, dobili su priliku da se bore za „Pehar Jugoslovenskog nogometnog saveza“.

Junaci ove priče su fudbaleri subotičkog SAND-a.

Svoj put do finala počeli su protiv Radničkog SK iz Novog Sada (4:1). Sledeći protivnik bio je Hajduk iz Osijeka (6:3), zatim u četvrtfinalu Obilić iz Beograda (2:1). Polufinale protiv beogradskog tima SOKO bila je drama tog septembarskog popodneva na SAND-u. Gosti su rano došli do vođstva od dva gola, međutim, do poluvremena su poravnali Gabrić i Šajković. Na početku drugog dela igre desio se incident. Reprezentativni golman Milovan Jakšić napao je Renegija i dobio crveni karton. Oslabljeni gosti, sa igračem manje, poklekli su u 57. minutu kada je Inotai doneo pobedu Subotičanima.

Finale SAND – SAŠK (Sarajevo) zakazano je za proleće 1931. Prva finalna utakmica u Sarajevu završena je nerešeno 2:2, pa je odluka imala da padne u Subotici. Borba za zlatni pehar donela je mnoga uzbuđenja i neizvesnost do samog kraja. Štampa je prenela opširan izveštaj gde je ostalo zabeleženo da su subotički crveno-crni pobedili golovima Ljujića i Beleslina 2:1.

Trofej kupa za SAND i poziv u reprezentaciju Milošu Beleslinu!

POD SJAJEM ZVEZDA I REFLEKTORA

Magiju utakmice pod zvezdama želeli su da osete subotički ljubitelji fudbala još u vreme kada su jedina dva stadiona u gradu bili „Bačka“ i „SAND“. To je tridesetih godina značilo osvetljenje na banderama koje bi bile raspoređene oko terena. U Istorijskom arhivu Subotice čuva se predračun Električne centrale iz 1932. godine sa detaljima u vezi postavljanja provizornog osvetljenja na stadionu kraj Somborske kapije. Bačkisti se tada interesuju i kod „Građanskog“ iz Zagreba, koliki su bili njihovi troškovi elektrifikacije igrališta. Zagrepčani u odgovoru navode cenu, tehničke pojedinosti i još jednu stvar – lopta mora biti ofarbana u belo kada se igra noćna utakmica. Ipak, najviše je urađeno na igralištu SAND-a gde je tih godina postavljena noćna rasveta za stalno. Početkom avgusta 1929. godine lokalna ali i prestonička štampa prenose vest o prvoj noćnoj utakmici pod električnim osvetljenjem:

„Utakmica je počela u 11 časova u noći, blagodareći jakim električnim sijalicama. Posle toga održana je velika svečanost na terenu, koja je trajala sve do zore. SAND je priredio svojoj publici veliko iznenađenje time što je oko igrališta napravio pravi Luna Park sa masom raznih atrakcija. Svečanosti je prisustvovalo preko 5 000 duša.“

Taj stari stadion imao je rasvetu na svom terenu i posle rata. Pedesetih godina  svetla su bila postavljena na visokim drvenim stubovima na svakih dvadesetak metara, a sijalice su bile smeštene u velikim “lavorima” koji su bili pocinkovani i tako reflektovali svetlost.

Dakle, igrao se fudbal na SAND-u i posle rata, ali su to bile utakmice nižerazrednih klubova. Veterani su nastavili da se sastaju i druže, dok su godine činile svoje.

Lansky